Karakter – Bordewijk

Karakter speelt zich af in het interbellum. Jacob Katadreuffe is de zoon van Joba Katadreuffe, een dienstbode, en A.B. Dreverhaven, een gevreesd deurwaarder. Joba neemt het zichzelf kwalijk dat ze zich heeft laten verleiden door Dreverhaven en weigert met hem te trouwen.

Het boek begint aldus:

In het zwartst van de tijd, omtrent Kerstmis, werd op de Rotterdamse kraamzaal het kind Jacob Willem Katadreuffe met de sectio caesarea ter wereld geholpen. Zijn moeder was de achttienjarige dienstbode Jacoba Katadreuffe, zij werd bij verkorting Joba genoemd. Zijn vader was de deurwaarder A.B. Dreverhaven, een man van achter in de dertig, toen reeds bekend als het zwaard zonder genade voor iedere schuldenaar die hem in handen viel.

 

Het meisje Joba Katadreuffe had bij de ongehuwde Dreverhaven een korte tijd gediend, toen was hij bezweken voor haar onschuldig schoon, en zij voor zijn kracht. Hij was niet een man om te bezwijken, hij was een kerel van graniet, met een hart slechts in letterlijke zin. Hij bezweek alleen die ene keer, hij capituleerde meer met betrekking tot zichzelf dan  tot haar.

Van bij het begin is het duidelijk dat zowel Joba Katadreuffe als Dreverhaven sterke karakters zijn. De zoon komt daarbij vergeleken een beetje als een zwakkeling over. Hij groeit op bij zijn moeder, in relatieve armoede. Zonder diploma of ervaring neemt hij een zaak over, die snel op de fles gaat. Wanneer hij naar het advocatenkantoor gaat waar zijn faillissement geregeld zal worden, krijgt hij een soort visioen: daar wil hij werken.

Hij slaagt er in een baantje te versieren in het advocatenkantoor van Stroomkoning en werkt zich langzaam op. Maar van zodra hij centen verdient, komt zijn vader de oude schuld opeisen, waardoor zijn studies vertraging oplopen. Wanneer hij schuldenvrij is, sluit hij een nieuwe lening af bij Dreverhaven om zijn studies voor advocaat te financieren. Maar die eist de lening vervroegd terug en opnieuw komt Jacob in de problemen. Met de grootste moeite knoopt hij de de eindjes aan elkaar, maar hij zet door.

Dreverhaven behandelt zijn zoon op wrede wijze, zonder een greintje mededogen.  Aan Joba legt Dreverhaven uit waarom hij zo handelt:

“Bij God”, zei hij en zijn toon was op irreële wijze plechtig, “ik zal hem wurgen, ik wurg hem voor negen tienden, en dat éne tiende dat ik hem laat, dat kleine beetje asem zal hem groot maken, hij zal groot worden, hij zal, bij God, groot worden!”

Uiteindelijk slaagt Jacob er in om advocaat te worden en wint hij het pleit van zijn vader. Hij brengt daarbij wel offers, bijvoorbeeld door de de liefde van zijn collega – Lorna Te George – onbeantwoord te laten.

Wat vond ik nu van Karakter? Enerzijds ben ik blij dat ik het gelezen heb, het is een klassieker, ik voel het zo’n beetje als mijn plicht om die te lezen. Maar het is geen boek om je gezellig mee in de zetel te nestelen. De schrijfstijl van Bordewijk is zakelijk, afstandelijk en ook inhoudelijk is het verhaal donker. Het vergt wat karakter om het boek uit te lezen en nog meer om er een verslag van te maken. I assure you.