Alsof het voorbij is – Julian Barnes

De eerste zin:

Ik herinner mij, in een willekeurige volgorde:

• de glimmende binnenkant van een pols;
• stoom die opstijgt uit een natte gootsteen als er lachend een hete koekenpan in wordt gekieperd;
• spermaklodders die rond een afvoerputje cirkelen om vervolgens een heel huis door te worden gespoeld;
• een rivier die op een absurde manier terugstroomt, haar schuimende golven beschenen door een zestal elkaar achtervolgende zaklantaarns;
• nog een rivier, breed en grijs, haar stroomrichting verhuld door een straffe wind die het oppervlak beroert;
• badwater, allang afgekoeld achter een afgesloten deur.

Mijn gedacht:

Dit boek heb ik, tegen mijn gewoonte in, zomaar mee gegrist uit de bib. “Wellicht zijn beste boek” is er te lezen op de cover, en dat voor een boek van Julian Barnes! Thuisgekomen ontdekt dat de auteur ervoor beloond werd met de Man Booker Prize. Dan kan het niet meer tegenvallen, toch?

Het is ook helemaal niet tegengevallen, integendeel. “Alsof het voorbij is” vertelt het verhaal van Tony Webster, een man die terugblikt op zijn leven, dat hij zelf als middelmatig beoordeelt. Hij had een job, is getrouwd, vader geworden en gescheiden. Geen hoge toppen gescheerd, maar ook geen grote dalen gekend. Weinig brokken gemaakt, althans dat dacht hij. Tot hij een brief krijgt van een advocaat die hem bericht dat zijn jeugdvriend Adrian – die op jonge leeftijd zelfmoord pleegde – hem zijn dagboek heeft nagelaten.

Het is een zeer filosofische roman, met overpeinzingen over hoe ons geheugen ons kan bedriegen, hoe we verkeerde conclusies trekken uit feitelijke gegevens, hoe we ons eigen leven bijkleuren wanneer we vertellen, ….

Hoe vaak vertellen we ons eigen levensverhaal? Hoe vaak stellen we bij, verfraaien we, laten we handig dingen weg? En hoe langer het leven doorgaat, hoe minder er om ons heen overblijven om onze versie te betwisten, ons eraan te herinneren dat ons leven niet ons leven is, maar alleen het verhaal dat wij erover verteld hebben. Verteld aan anderen, maar – voornamelijk – aan onszelf.

Het boekje telt amper 150 bladzijden, maar de mooie citaten liggen zo voor het rapen. Over geschiedenis en bij uitbreiding over ons eigen verleden:

Geschiedenis is de zekerheid die ontstaat op het punt waar de gebreken van de herinnering en de onvolkomenheden van de documentatie samenkomen.

Of nog:

Geschiedenis is niet de leugen van de overwinnaars, zoals ik Ouwe Joe Hunt ooit lichtvaardig verzekerde; dat weet ik nu. Ze is meer de herinnering van de overlevenden, van wie de meesten overwinnaars noch overwonnenen zijn.

Over Adrian:

Hij had een groter intellect en een serieuzere instelling dan ik; hij dacht logisch na en handelde vervolgens naar de bevindingen van dat logisch nadenken. Waar de meesten van ons, vermoed ik, juist het tegenovergestelde doen: we nemen intuïtief een beslissing en bouwen vervolgens een infrastructuur van redeneringen op om die te rechtvaardigen. En noemen het resultaat gezond verstand.

Over de ontwikkeling van ons karakter:

Ontwikkelt karakter zich in de loop van de tijd? In romans natuurlijk wel: anders zou er weinig verhaal in zitten. Maar in het leven? Ik vraag het me wel eens af. Onze gedragingen en onze opvattingen veranderen, we ontwikkelen nieuwe gewoonten en eigenaardigheden; maar dat is iets anders, meer zoiets als decoratie. Misschien is karakter net zoiets als intelligentie, met dat verschil dat karakter zijn piek iets later bereikt: zeg tussen de twintig en de dertig. En daarna zitten we gewoon vast aan wat we hebben. Dan zijn we op onszelf aangewezen. Als dat zo is, zou het heel wat levens verklaren, niet? En tevens – als dat niet een te gewichtig woord is – onze tragiek.”

Het is een boek waarvan je de neiging hebt om het meteen opnieuw te lezen, omdat je beseft dat je nog veel hebt laten liggen. Geen lichte kost, maar zeer de moeite waard.